Tại buổi tổng kết, thay mặt cho Hội đồng Khoa học, ông Lê Minh Nam, Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng Khoa học nhiệm kỳ VIII đã báo cáo tóm tắt về kết quả hoạt động của hội đồng trong nhiệm kỳ 3 năm vừa qua. Cụ thể:

Trong nhiệm kỳ vừa qua, Hội đồng Khoa học đã tham mưu, tư vấn cho Tổng Kiểm toán nhà nước về phương hướng phát triển hoạt động khoa học của Kiểm toán nhà nước. Trên cơ sở Kế hoạch phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2016-2020, các thành viên Hội đồng Khoa học đã tham gia đề xuất các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cấp bộ, cấp cơ sở và tham gia Hội đồng tư vấn xác định nhiệm vụ, danh mục đề tài nghiên cứu khoa học hàng năm. Đây là một trong những công việc then chốt trong hoạt động khoa học hàng năm của Kiểm toán nhà nước. Các nhiệm vụ được tuyển chọn đưa vào kế hoạch khoa học và công nghệ hàng năm nói chung đều đảm bảo được tính cấp thiết, tính thời sự, đáp ứng yêu cầu phát triển của Kiểm toán nhà nước và phù hợp với Chiến lược phát triển của Kiểm toán nhà nước đến năm 2020.

Về tư vấn về chủ đề, nội dung và tổ chức các Hội thảo khoa học hàng năm của Kiểm toán nhà nước. Hàng năm, Kiểm toán nhà nước thường tổ chức các cuộc Hội thảo Khoa học cấp Bộ với mục tiêu đánh giá thực trạng hoạt động trong từng lĩnh vực cụ thể, từ đó rút ra được những bài học kinh nghiệm trong hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao vị trí, vai trò của Kiểm toán nhà nước nói chung và nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán của Kiểm toán nhà nước nói riêng; hiện đại hóa các phương pháp chuyên môn, nghiệp vụ kiểm toán, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp cho các Kiểm toán viên nhà nước. Trong các cuộc hội thảo, các thành viên Hội đồng Khoa học Kiểm toán nhà nước đều tham gia tích cực với tư cách là các diễn giả, viết bài tham luận, biên tập kỷ yếu. Từ năm 2017 đến năm 2020, Kiểm toán nhà nước đã tổ chức 14 cuộc hội thảo khoa học cấp Bộ. Các cuộc hội thảo đã tạo ra các diễn đàn trao đổi kinh nghiệm về chuyên môn nghiệp vụ giữa các nhà khoa học, các chuyên gia trong và ngoài ngành với các kiểm toán viên của Kiểm toán nhà nước. Trên cơ sở kết quả các hội thảo, Kiểm toán nhà nước đã đề xuất và kiến nghị với Chính phủ, Quốc hội những giải pháp có giá trị để hoàn thiện cơ chế và khắc phục những hạn chế trong quá trình cổ phần hóa và đầu tư công của nhà nước.

Về hoạt động nghiên cứu khoa học. Trong nhiệm kỳ vừa qua, Kiểm toán nhà nước tổ chức nghiên cứu 196 đề tài nghiên cứu khoa học các cấp (trong đó có 64 đề tài cấp Bộ và 132 đề tài cấp cơ sở). Ngoài việc tham gia triển khai công tác nghiên cứu các đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ và cấp cơ sở, các thành viên Hội đồng Khoa học còn tham gia vào công tác thẩm định cũng như tham gia làm thành viên của các Hội đồng nghiệm thu, đánh giá đề tài nghiên cứu khoa học của Kiểm toán nhà nước. Các ý kiến đóng góp của các thành viên Hội đồng Khoa học là cơ sở để các đề tài hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu khoa học nói chung và chất lượng của các đề tài nghiên cứu khoa học nói riêng.

Về Ứng dụng kết quả nghiên cứu của các đề tài. Công tác nghiên cứu khoa học đã có bước chuyển biến, tập trung nghiên cứu các đề tài có tính thực tiễn, ứng dụng cao, đáp ứng yêu cầu hoạt động kiểm toán đề ra. Các thành viên Hội đồng Khoa học đã tham gia xem xét đưa vào kế hoạch các đề tài mang tính thực tiễn cao, đồng thời kiên quyết không đưa vào kế hoạch những đề tài không có tính thực tiễn, không có tính thời sự hoặc những đề tài có sự trùng lắp với những đề tài đã được tổ chức nghiên cứu. Ngoài ra, năm 2017, Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán đã phát hành Bản tin đặc biệt, tóm tắt kết quả nghiên cứu một cách có hệ thống các đề tài nghiên cứu khoa học của Kiểm toán nhà nước giai đoạn 1995-2015 và thông báo một cách rộng rãi kết quả nghiên cứu đến các đơn vị trong toàn ngành để phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học và công tác tra cứu. Với ấn phẩm này không chỉ mang lại hiệu ứng trong ngành mà còn có sự lan tỏa trong xã hội. Đây là tài liệu có giá trị trong việc trao đổi, nghiên cứu và tham khảo đối với đội ngũ cán bộ nghiên cứu.

Cũng trong nhiệm kỳ vừa qua, Kiểm toán nhà nước đã phát hành 08 đầu sách để gửi cho các đại biểu Quốc hội Các đầu sách trên là tập hợp các bài viết chọn lọc từ các cuộc Hội thảo do Kiểm toán nhà nước tổ chức về các chủ đề cấp thiết đang được xã hội quan tâm, các sách trên được gửi tới các đại biểu Quốc hội và được các đại biểu Quốc hội đánh giá cao về giá trị tham khảo, tính tin cậy và thiết thực phục vụ giám sát, quản lý, điều hành.

Kết quả nghiên cứu của các đề tài cũng đã tiếp cận và nghiên cứu chuyên sâu về các lĩnh vực kiểm toán mới, nghiên cứu những vấn đề phát sinh trong thực tiễn của nền kinh tế và hoạt động kiểm toán, nhằm đáp ứng yêu cầu của Quốc hội và xã hội. Kết quả nghiên cứu của các đề tài đã được ứng dụng vào các hoạt động của Kiểm toán nhà nước như: Là căn cứ, cơ sở để hoàn thiện địa vị pháp lý, hệ thống văn bản pháp luật về Kiểm toán nhà nước và Luật Kiểm toán nhà nước; căn cứ để xây dựng và hoàn thiện các phương pháp chuyên môn, nghiệp vụ, tăng cường công tác quản lý và nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán, xây dựng các đề cương kiểm toán các chuyên đề, tài liệu hướng dẫn kiểm toán; xây dựng và ban hành các phương pháp chuyên môn nghiệp vụ kiểm toán; xây dựng tài liệu hướng dẫn kiểm toán; xây dựng và ban hành các chương trình và tài liệu đào tạo, bồi dưỡng các ngạch Kiểm toán viên, tài liệu bồi dưỡng các kỹ năng, tài liệu bồi dưỡng lãnh đạo cấp phòng của Kiểm toán nhà nước.

Năm 2020, Hội đồng khoa học của Kiểm toán nhà nước đã tham mưu cho lãnh đạo Kiểm toán nhà nước đăng ký 01 đề tài nghiên cứu khoa học độc lập cấp nhà nước. Hiện tại, đề tài đã hoàn thành xong việc xét duyệt nội dung và thẩm định kinh phí của đề tà và Bộ KH&CN đã ban hành Quyết định số 2938/QĐ-BKHCN ngày 30/10/2020 về việc phê duyệt tổ chức chủ trì, cá nhân chủ nhiệm, kinh phí, phương thức khoán chi và thời gian thực hiện nhiệm vụ KH&CN độc lập cấp quốc gia “Hoàn thiện pháp luật Kiểm toán nhà nước nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở Việt Nam” do Tổng Kiểm toán nhà nước làm chủ nhiệm, thời gian thực hiện đề tài được xác định là 30 tháng (từ tháng 11/2020 đến tháng 04/2023).

Về xây dựng, hoàn thiện văn bản quy định về hoạt động khoa học công nghệ của Kiểm toán nhà nước. Tuy các thành viên Hội đồng Khoa học của Kiểm toán nhà nước đều hoạt động kiêm nhiệm nhưng đã cố gắng bố trí thời gian để tham gia các cuộc họp Hội đồng Khoa học, các cuộc họp Tổ tư vấn xét chọn nhiệm vụ, xét duyệt đề cương và thuyết minh đề tài nghiên cứu khoa học các cấp, các cuộc họp đánh giá, nghiệm thu đề tài. Ngoài ra, các thành viên Hội đồng Khoa học còn tích cực tham gia các hoạt động khác của Kiểm toán nhà nước như tham gia công tác giảng dạy, biên soạn giáo trình, viết bài cho Tạp chí nghiên cứu khoa học kiểm toán, viết bài tham luận cho các hội thảo khoa học, tọa đàm của Kiểm toán nhà nước.

Bên cạnh kết quả đạt được, hoạt động của Hội đồng Khoa học nhiệm kỳ vừa qua vẫn còn một số hạn chế như: Số lượng các cuộc họp Hội đồng Khoa học còn ít do đó, chưa phát huy được đầy đủ và toàn diện các ý kiến tư vấn, sự sáng tạo của các thành viên Hội đồng Khoa học trong công tác xây dựng kế hoạch cũng như triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học của Kiểm toán nhà nước; năng lực tham mưu tư vấn của Thường trực Hội đồng Khoa học về định hướng và tổ chức nghiên cứu khoa học còn nhiều hạn chế và chưa đề xuất được những giải pháp hữu hiệu để đánh giá hiệu quả ứng dụng của các đề tài vào hoạt động của Kiểm toán nhà nước; các ý kiến tư vấn, tham mưu của các thành viên Hội đồng Khoa học đối với một số hoạt động vẫn còn hạn chế; việc tham mưu, đề xuất các chủ đề hội thảo của các thành viên Hội đồng Khoa học còn chưa được tích cực và toàn diện, các thành viên mới chủ yếu tham gia vào công tác viết bài và biên tập bài tham luận.

Có thể kể đến một số nguyên nhân dẫn đến các hạn chế trên như: Các thành viên hội đồng hoạt động kiêm nhiệm, các cuộc họp hội đồng thường không có đủ thành viên tham dự, một số thành viên chưa thực sự quan tâm tới công tác khoa học, chưa có cơ chế cung cấp thông tin giữa Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán và các Kiểm toán nhà nước chuyên ngành, Kiểm toán nhà nước khu vực, các đơn vị tham mưu đặc biệt là Vụ Tổ chức cán bộ đối với các trường hợp cá nhân làm chủ nhiệm đề tài về hưu hoặc chuyển ra khỏi ngành khi chưa hoàn thành kết quả  nghiên cứu các đề tài.

Trong nhiệm kỳ IX, hoạt động của Hội đồng Khoa học tập trung thực hiện Phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ khoa học và công nghệ giai đoạn 2021-2025 của Kiểm toán nhà nước với các mục tiêu chủ yếu là đẩy mạnh hoạt động khoa học công nghệ của Kiểm toán nhà nước nhằm tạo ra một bước phát triển vượt bậc về hoạt động chuyên môn kiểm toán dựa trên ứng dụng công nghệ thông tin. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học làm cơ sở xây dựng chiến lược, chính sách phát triển Kiểm toán nhà nước và dự báo, định hướng những vấn đề phát sinh; nghiên cứu phát triển công nghệ và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kiểm toán; gắn hoạt động nghiên cứu khoa học với đào tạo công chức, viên chức Kiểm toán nhà nước; ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học vào thực tiễn kiểm toán nhằm tham gia vào xây dựng chính sách vĩ mô cũng như kiến nghị hoàn thiện chính sách, chế độ. Hội đồng khoa học chú trọng tăng cường vai trò của bộ phận Thường trực Hội đồng Khoa học, nâng cao vai trò của các thành viên của Hội đồng Khoa học, nâng cao công tác đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học các cấp, đổi mới phương thức ứng dụng kết quả nghiên cứu vào hoạt động kiểm toán, đa dạng hóa các loại hình và sản phẩm nghiên cứu.

Phát biểu tại cuộc họp, các thành viên Hội đồng Khoa học đề nghị Hội đồng quan tâm tới công tác số hóa đề tài, thống kê danh mục các đề tài đã nghiên cứu theo từng nhóm chủ đề phục vụ cho công tác tra cứu cũng như cần làm rõ ứng dụng của đề tài vào công tác kiểm toán. Các thành viên Hội đồng đánh giá cao kết quả của các cuộc Hội thảo khoa học và đề nghị tăng cường hơn nữa các hội thảo chuyên môn có chất lượng để trao đổi kinh nghiệm, chuyên môn.

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp, Tổng Kiểm toán nhà nước Hồ Đức Phớc đánh giá cao kết quả hoạt động của Hội đồng khoa học nhiệm kỳ vừa qua và khẳng định, kết quả công tác khoa học là tiền đề để Ngành hoàn thiện Luật Kiểm toán nhà nước và các bộ phận liên quan, tạo nền tảng pháp lý vững chắc để Kiểm toán nhà nước thực hiện nhiệm vụ cũng như kiểm toán các lĩnh vực/vấn đề mới với cách thức kiểm toán mới. Tổng Kiểm toán nhà nước đề nghị trong nhiệm kỳ tới, Hội đồng Khoa học tập trung nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp kiểm toán, vận dụng các công cụ hỗ trợ trong hoạt động kiểm toán, ứng dụng các đề tài nghiên cứu vào thực tiễn, trên cơ sở đó soát xét, lựa chọn đề tài hay để chỉnh sửa, in ấn thành sách phổ biến trong toàn ngành.

Thay mặt Hội đồng Khoa học, GS,TS. Đoàn Xuân Tiên cho biết, Hội đồng sẽ tiếp thu toàn bộ ý kiến chỉ đạo của Tổng Kiểm toán nhà nước và các thành viên để bổ sung vào Báo cáo và hoàn thiện hoạt động của Hội đồng Khoa học trong thời gian tới. Hội đồng Khoa học sẽ chú trọng thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ của Ngành; tổ chức nghiên cứu, hoàn thiện địa vị pháp lý của Kiểm toán nhà nước, đổi mới phương pháp kiểm toán, ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số, kiểm toán số trong hoạt động kiểm toán và lĩnh vực khác. Các đề tài nghiên cứu khoa học trong thời gian tới sẽ bám sát Luật Kiểm toán nhà nước, tập trung nghiên cứu vấn đề mới, tăng cường tổ chức hội thảo trao đổi kinh nghiệm kiểm toán…

Cũng tại cuộc họp, Thường trực Hội đồng Khoa học đã công bố Quyết định Thành lập Hội đồng Khoa học nhiệm kỳ IX (2020-2023) gồm 27 thành viên, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Vũ Văn Họa giữ chức Chủ tịch Hội đồng.

Diệu Thúy